ISIS-Vrouwen en het bloed aan onze handen

door | 13 november 2019

Door Teun Voeten ~ De link tussen radicale islam en terreur is een no brainer. Wie dat ontkent, lijdt aan cognitieve dissonantie.

Op 11 november vieren Brabant en Limburg de aftrap van het carnaval. In België, Frankrijk en Engeland is 11 november een loodzware, gewichtige dag: Armistice, de herdenking van de wapenstilstand van de Eerste Wereldoorlog die aan Nederland voorbijging. 11 november is ook de dag dat Nederlandse rechters een uitspraak doen over een proces dat enkele vrouwelijke ISIS-aanhangers hebben aanspannen om hen, op kosten van een dwangsom van 20.000 euro per dag, terug te halen. Dit proces zal de toekomst van Nederland gaan bepalen.

‘De onschuld van Nederland is definitief voorbij’

Nederland is gesplitst in twee kampen. Grote groepen menen dat deze collaborateurs die het Westen de rug hebben toegekeerd, daar ook de consequenties van moeten dragen. Columnisten als Arthur Van Amerongen, Elma Drayer, en Erdal Balci vertolken dit standpunt. Een andere groep pleit voor terugkeer en meent dat de ‘uitreizigers’ na een gepaste straf weer prima kunnen integreren in de samenleving. Radicaliseringsexpert Amy Jane Gielen spreekt vol vertrouwen: ‘We hebben de ervaring, kennis en kunde’. Emeritus-hoogleraar culturele psychiatrie Joop de Jong krijgt een podium in de Volkskrant van waar hij verkondigt dat ‘het terughalen van Syrië-gangers best verantwoord kan’, maar wel erkent dat ‘mogelijke oorlogsmisdaden’ inderdaad deel uitmaken van de problematiek.

‘Het woord islam of moslim komt niet eenmaal voor en is de spreekwoordelijke olifant in de kamer’

De Jong heeft ervaring met oorlogsveteranen en haalt studies aan over reïntegratie van kindsoldaten in Sierra Leone en Nepal. Afgezien van het feit dat het een klap in het gezicht is van elke militair om ISIS-terroristen en hun facilitators ‘veteranen’ te noemen maakt hij een paar zeer gevaarlijk vergelijkingen. Ik had zelf ooit een onvergetelijke ervaring met gedrogeerde kindsoldaten in Sierra Leone (twee uur lang met geweren op mijn hoofd bedreigd worden met executie, kidnapping, marteling, verminking en verkrachting) en schreef er later een boek over waar dieper wordt ingegaan op thema’s als verzoening, vergeving en reïntegratie.

De Jong heeft gelijk dat er in de demobilisatie en reïntegratie van diverse strijdende partijen wereldwijd en cross-cultureel veel overeenkomsten zijn. In mijn studie over het Mexicaanse Drugsgeweld sprak ik Mexicaanse huurmoordenaars en West -Afrikaanse kindrebellen en vergeleek ze met New Yorkse gangleden en jihadisten. Er zijn veel overeenkomsten waarom mensen zich bij een gewapende groep aansluiten: peer pressure, sociale uitsluiting, nieuwsgierigheid, destructief nihilisme, avonturenlust, drang om je zelf te bewijzen, sense of belonging, verplichte rekrutering, hang naar status, ressentiment, overleving, ideologische beweegredenen.

‘In de radicale islam schuilt de essentie van het probleem dat veel radicaliseringsexperts liever niet willen zien’

Er is echter een enorm groot verschil met de jihadisten, en het is typisch dat De Jong dat niet benoemt, namelijk de lokroep van de radicale islam. Het woord islam of moslim komt in zijn artikel niet eenmaal voor en is de spreekwoordelijke olifant in de kamer. Dit werd deze maand nog eens pijnlijk duidelijk gemaakt door Femke Roosma, fractievoorzitter van Groen Links Amsterdam, die het ‘jammer’ vond dat de link islam en terreur werd gelegd. Ook op de officiële 15-jaarlijkse herdenking van ‘de gebeurtenissen’ rond Theo van Gogh werd het ‘islam’-woord niet genoemd.

Terwijl het natuurlijk allemaal heel eenvoudig is en men echt geen islamhater hoef te zijn om die link wel te erkennen: het huis van de islam heeft vele kamers. Een paar heldere bovenkamertjes en torentjes waar verlichte geesten en freischwebende mystici zetelen, wat tussenverdiepingen waar gelovigen wonen die verschillende maar nog steeds vreedzame interpretaties van hun geloof aanhangen tot bierkelders vol brallende meelopers tot uiteindelijk onderaardse gewelven waar radicale extremisten zitten die voor de duidelijkheid islamo-fascisten worden genoemd. De link tussen radicale islam en terreur is een no brainer en wie dat ontkent heeft last van cognitieve dissonantie of maakt zich schuldig aan opzettelijk misdadige ontkenning. En in de radicale islam schuilt juist de essentie van het probleem dat veel radicaliseringsexperts liever niet willen zien.

Jihadisten zijn niet zomaar rebellen met wie je kunt onderhandelen en die je uiteindelijk amnestie kunt geven. In dit opzicht verschillen ze essentieel met bijvoorbeeld de West-Afrikaanse rebellen die de regimes in Liberia en Sierra Leone bevochten en de Colombiaanse rebellen van de FARC en ELN. De West-Afrikaanse rebellen hadden weliswaar bloedige methodes, maar au fond hadden ze een waarden- en normenpatroon en modus operandi dat redelijk congruent was met de corrupte en smerige regimes die ze omver wilden werpen. De Communistische guerrilla’s in Latijns-Amerika hadden, net als de liberale regeringen die ze bestreden, een humanistische visie op mens en maatschappij. Alleen de praktische uitvoering en het te volgen parcours waren verschillend. Ook criminelen en gangleden aanvaarden door de maatschappij algemene normen zoals geld en status, maar kiezen voor een buitenwettelijke sluiproute in plaats van de lange weg die de gemiddelde respectabele burger neemt.

‘Er is geen enkele verzoening of compromis met hard core jihadisten mogelijk’

Jihadisten leven op een ander planeet. Ze verwerpen de fundamenten van onze maatschappij, de scheiding tussen kerk en staat, rationele verlichtingsidealen, het primaat van de mens als redelijk wezen dat zelf wetten ontwerpt in plaats van een goddelijk opperwezen dat zijn dictaten middels een intermediair – die men dan een profeet noemt – oplegt aan de mensheid. In de ogen van jihadisten zijn mede-moslims die minder streng zijn in de leer verraders, afvallige moslims en niet-gelovigen zijn Untermenschen die men kan afslachten. Dit is ook daadwerkelijk wat met de Yezidis in Noord-Irak gebeurde, zoals we kunnen lezen bij Brenda Stoter Boscolo die de genocide optekende.

‘Ons land is gespleten, terugkerende ISIS-collaborateurs zullen als katalysatoren deze verscheurdheid aanjagen’

Er is geen enkele verzoening of compromis met hard core jihadisten mogelijk, zoals ik al eerder argumenteerde in de NRC. De verzoeningsrituelen waar De Jong over spreekt werken inderdaad bij West-Afrikaanse kindsoldaten, waarvan velen verplicht gerekruteerd waren en gedwongen werden tot wreedheden op hun eigen bevolking. Maar het idee van De Jong van verzoeningsrituelen van jihadisten in een Nederlandse moskee (opeens komt islam wel tevoorschijn) is bespottelijk en ronduit cynisch. Verzoening met wie? Met overlevenden van de Yezidi-genocide die naar West-Europa zijn gevlucht en hier nog steeds bedreigd worden door jihadisten? Met de Nederlandse bevolking waar een rechtgeaarde jihadist met verachting op neerkijkt? Met de gematigde moslimpopulatie van Nederland die ook niks met hun extreme geloofsgenoten te maken willen hebben, niet in het minst omdat hun gedrag een enorme smet heeft geworpen op hun gemeenschap?

De rechters zullen maandag beslissen. Velen vrezen dat ze voor morele druk zullen zwichten, dat ze naar mensenrechten zullen verwijzen die de jihadisten en hun aanhang heel pragmatisch uitbuiten als het in hun straatje past om te overleven, maar met de voeten treden als het gaat om hun vijanden te elimineren.

Mocht er in het voordeel van de vrouwen beslist worden dan zijn de gevolgen akelig voorspelbaar. Eerst de vrouwen en de kinderen. Dan in het kader van gezinshereniging de mannen. Die komen er vanaf met een licht strafje. En dan gaat de bal rollen. Ons land is gespleten. Terugkerende ISIS-collaborateurs zullen als katalysatoren deze verscheurdheid aanjagen. Elke terugkerende jihadist wordt een condensatiepunt waar bewonderaars, sycophanten, en meelopers omheen klonteren. Als een kritische massa bereikt is ontstaan er actieve cellen. Dan komen de aanslagen. Hetzij groots en gecoördineerd, hetzij individuele acties van lone wolves. Die dan weer stelselmatig door de overheid als verwarde mannen worden bestempeld. Maar vele eenzame wolven maken een roedel.

Het is een duivels dilemma. Gaan wij de levens van enkele ISIS-vrouwen en hun kinderen opofferen? Of halen we ze terug waardoor er een zeer reële kans bestaat dat er in de toekomst bloed van Nederlandse burgers vloeit door aanslagen die onvermijdelijk zijn? Welke beslissing we ook nemen we zullen altijd bloed aan onze handen krijgen. De onschuld van Nederland is definitief voorbij. En dat is niet onze schuld.

Over de auteur: Teun Voeten is cultureel antropoloog en oorlogsreporter en woonde jarenlang in Molenbeek.

Sinjar, Irak, 2016: de verwoesting en slachtoffers van ISIS. Foto’s: Teun Voeten.