Oligarchen strijden om buit privatiseringsgolf Oekraïne

door | 4 augustus 2014

Sinds de ondertekening van de associatieovereenkomst met de Europese Unie strijden diverse oligarchen met elkaar om de beste stukken van de Oekraïense economie met het oog op de aanstaande privatisering van een groot aantal staatsbedrijven.

Anders dan in Rusland hebben in Oekraïne veel oligarchen een politieke positie weten te verwerven. Niet alleen oud-president Janoekovitsj, maar ook de eerste president van Oekraïne na de val van de Sovjet-Unie, Leonid Koetsjma, oud-premier en gasbarones Joelia Timosjenko en de zittende president Petro Porosjenko, ze hebben zich allemaal weten te verrijken door de privatisering van staatsbedrijven. Na de eerste privatiseringsgolf in de jaren negentig staat Oekraïne nu een hernieuwde grootschalige privatisering te wachten. Met het oog daarop woedt inmiddels reeds een strijd tussen Igor Kolomojski, een oligarch die na de coupe door de illegale de facto regering tot gouverneur van de regio Dnjepropetrovsk werd benoemd, en zijn bankenketen, en oud-bondgenoten van Janoekovitsj, Dmitro Firtasj en Sergej Levotsjkin. Die laatsten zouden gesteund worden door voormalig mediamagnaat Boris Losjkin, die inmiddels hoofdsecretaris van president Porosjenko is. Via de nationale televisiezender Inter voert de clan van Porosjenko een mediacampagne tegen Kolomojski. Hij wordt er onder andere van beschuldigd het zuidoosten van Oekraïne “in te willen palmen”. Kolomojski financiert diverse formaties van huurlingen die in het zuidoosten van het land tegen de rebellen vechten. In Rusland is hij intussen aangeklaagd voor samenspanning tot moord en het opdracht geven tot oorlogsmisdaden.

Een dergelijke strijd tussen oligarchen was te verwachten. Na de associatie met de EU staan Oekraïne verder privatiseringen van failliete staatsbedrijven te wachten. De onlangs teruggetreden premier Arsenij Jatsenjoek had eerder al aangekondigd dat Oekrspirt, een concern dat alcoholische dranken fabriceert, geveild zou worden. Dat is echter slechts het begin van een privatiseringsgolf, zoals die in Oekraïne sinds 23 jaar niet gezien is. Andere voorbeelden van staatsbedrijven die geprivatiseerd zullen worden, zijn het olie- en gasbedrijf Naftogaz en Energoatom, een bedrijf dat alle elektriciteitscentrales van het land beheert. Verder zullen er onder andere zee- en rivierhavens van de hand gedaan worden.

[note color=”#F4FDFF”] Blijf op de hoogte van nieuws, opinie en achtergronden met een internationale focus: Volg Novini!

[/note]

De strijd tussen de oligarchen om de te privatiseren staatsbedrijven wordt naar verwachting nog feller. Te meer omdat veel oligarchen er financieel slechter voor staan dan velen veronderstellen. Wie niet alleen naar de activa maar ook naar de schulden van hun bedrijven kijkt, ziet een gemengder beeld. Sommige bedrijven staan aan de rand van een bankroet en financiële instellingen kunnen vaak alleen met staatssteun bestaan. De Interpipe Group van Viktor Pintsjoek en voormalig president Koetsjma, fabrikant van onder andere stalen buizen en wielen, was in 2013 bijvoorbeeld niet in staat om zijn schulden bij buitenlandse banken ter hoogte van 1,3 miljard Amerikaanse Dollars af te lossen. Ook met Porosjenko’s chocoladefabriek gaat het niet goed. De aandelen van Roshen hebben in het afgelopen jaar meer dan 40% aan waarde ingeboet, vooral door een Russisch invoerverbod vanwege zorgen over de hygiëne. De Russische markt is voor veel Oekraïense oligarchen nog altijd van groot belang. Voor de crisis ging de helft van de snoepproductie van de firma naar Rusland. In Europa kon Porosjenko tot nu toe geen afnemer voor zijn snoepgoed vinden. Voor hij voltijds de politiek in ging, probeerde hij zijn bedrijf dan ook tevergeefs te verkopen. Met demagogische publieksoptredens legt Kolomojski Porosjenko het vuur aan de schenen. Hij keert zich openlijk tegen de president en probeert zich een deel van het bezit van de voormalige Janoekovitsj-kliek, die nu deels met Porosjenko geallieerd is, toe te eigenen. Hij heeft het daarbij vooral op de zakenimperia van Dmitro Firtasj en Rinat Achmetov voorzien, hun bezit zou door de staat geconfisqueerd en opnieuw geprivatiseerd moeten worden.

Dat opnieuw diverse oligarchen zich politieke posities verwerven, terwijl hun bedrijven tegelijk nog altijd zeer van de Russische markt afhankelijk zijn, schept mogelijkheden voor Rusland om blijvend economische invloed uit te oefenen in Oekraïne. Sommige waarnemers speculeren over scheuren in het machtsblok van de Russische president Poetin, tot nog toe heeft echter geen enkele Russische oligarch zich tegen zijn beleid inzake Oekraïne uitgesproken. Het is ook niet waarschijnlijk dat ze dat alsnog zullen doen, aangezien de meest recente Levada-peiling laat zien dat de meeste Russen van mening zijn dat de sancties vooral de oligarchen treffen, Poetin blijft intussen onverminderd populair onder de bevolking. De Russische oligarchen merken weliswaar de eerste gevolgen van de Europese en Noord-Amerikaanse economische sancties, maar beschikken niet over de politieke posities waarin hun Oekraïense tegenhangers grossieren.