VN-gezant blij met stabiliserende rol Rusland in Libië

Het is niet meer dan een sprankje hoop voor een verscheurd land dat een sleutelrol speelt in de migratiecrisis. De vijandige partijen in Libië spreken weer met elkaar, Rusland spant zich in voor een vreedzame oplossing.

Momenteel wonen er in de Noord-Afrikaanse woestijnstaat, die ter vergelijking bijna vijf keer zo groot is als Duitsland, naast de 6,3 miljoen inwoners ook nog eens naar schatting een miljoen immigranten, die de gelegenheid afwachten om verder te reizen naar Europa.

Economisch gaat het heel slecht met het land. Na het omverwerpen van het bewind van Muammar Khadaffi in 2012 heerst er een burgeroorlog. De inflatie bedraagt meer dan twaalf procent. Het land leeft haast uitsluitend van de olie-export. Om de verdeling van die olie wordt dan ook gevochten tussen vijandige milities en regeringsaanhangers.

Secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Guterres waarschuwde de VN-Veiligheidsraad medio april voor een escalatie van het conflict. In een rapport aan de raad schreef de Portugees, dat ‘Islamitische Staat’ (IS) weliswaar geen gebied meer onder controle heeft in Libië, maar nog wel in staat blijft aanslagen uit te voeren. Daarnaast noemde hij de opnieuw oplaaiende schermutselingen in de regio’s met aardolie alarmerend.

Strijd om olie

“Het fundamentele probleem is, dat het een strijd om olie, macht en geld is”, stelde de speciaal gezant van de Verenigde Naties, Martin Kobler tegenover het Handelsblatt. Sinds de val van Khadaffi heerst er chaos en anarchie. “De eenheidsregering van minister-president Fayez al-Sarraj heeft nauwelijks controle buiten de hoofdstad”, aldus de gezant. In het oosten van het land, waar zich de belangrijkste oliehavens bevinden, heeft het Huis van Afgevaardigden een tegenregering uitgeroepen. Het gebied staat onder controle van generaal Khalifa Haftar.

Daartoe gestimuleerd door Rusland en Egypte troffen premier Fayez al-Sarraj en generaal Khalifa Haftar elkaar in Abu Dhabi om te spreken over een vreedzame oplossing van de Libische burgeroorlog.

Jarenlang hebben de wapens gesproken en de politici gezwegen. Tot vorige week woensdag. De minister-president en de invloedrijke generaal troffen elkaar toen op neutrale bodem in Abu Dhabi, zo deelde een woordvoerder van de regering in Tripoli mee. Oogmerk van de ontmoeting was het vinden van een oplossing voor de politieke patstelling en economische stilstand. Arabische media spraken zelfs van “vergaande toegevingen”, maar van een uitonderhandelde vrede is nog geen sprake.

Russische invloed

Sinds eind vorig jaar speelt ook Rusland een invloedrijke rol in het land. Twee maanden geleden had de directeur van het Russische oliebedrijf Rosneft een ontmoeting met de directeur van de Libische Aardoliemaatschappij en kwamen ze tot een samenwerkingsovereenkomst. De Libische Centrale Bank, die onder controle van de regering in Tobroek staat, heeft Rusland een opdracht gegeven voor het drukken van nieuw geld.

Naast economische belangen, gaat het Rusland echter ook om de veiligheid van de berekenbare partner die het heeft Egypte, dat direct grenst aan het door burgeroorlog geteisterde Libië. Daarnaast hebben de Russen nog een rekening te vereffenen. Door de val van Khadaffi zou de Russische wapenindustrie naar verluidt contracten ter waarde van meerdere miljarden dollars verloren hebben.

“Ik ben zeer verheugd dat de Russen een goede invloed op generaal Haftar hebben”, zegt VN-diplomaat Kobler. Hoewel Europese staten als Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk een belangrijke rol speelden in het omverwerpen van Khadaffi, kijkt de Europese Unie inmiddels al enige tijd met zorg naar het Noord-Afrikaanse land. In Europa bestaat weliswaar grote interesse om met Libië samen te werken, tegelijkertijd bestaat er vrees dat hulp in verkeerde handen valt.

Slavenmarkt

“Stabiele verhoudingen zijn het belangrijkste”, stelt Kobler. Die zijn er echter nog lang niet. Hulporganisaties berichten van een regelrechte slavenmarkt. Er zijn geen regels, omdat er niemand is om de regels te handhaven. Zo is Libië tot het belangrijkste knooppunt voor Afrikaanse migranten op weg naar Europa geworden. En tussen de anarchie van het ontbreken van overheidsgezag, de chaos van de burgeroorlog en migratiestromen en in het instorten van economische structuren, zijn de immigranten voor een deel van de Libiërs een belangrijke inkomstenbron geworden, waarvan zich geld en arbeid af laten persen. Volgens cijfers van het Europese grensbewakingsagentschap Frontex zijn alleen dit jaar al 28.000 mensen vanuit Libië naar Italië gekomen. “Dat is een toename van 30 procent tegenover dezelfde periode in het jaar daarvoor”, aldus Frontex-directeur Fabrice Leggeri.

Nu spant vooral Rusland zich in voor een vreedzame oplossing van de burgeroorlog. Dat is een noodzakelijk element in het terugdringen van de wetteloosheid in grote delen van het land en het weer onder overheidscontrole brengen van het territorium. De eerste stappen voor een dergelijke oplossing zijn gezet, maar Kobler waarschuwt dat Libië nog altijd een kruitvat is. Als de situatie escaleert, komt er een nog grotere golf asielzoekers ineens op Europa af, die in de eerste plaats voor Italië zeer ontwrichtend zou kunnen werken.